پرسش نامه‌ای تک سوالی درباره «ازدواج موقت»

گمان می‌رود همه پرسی از جوان‌ها درباره این موضوع نتیجه‌ای متفاوت از آنچه تبلیغ می‌شود داشته باشد. می‌توان پرسشنامه‌ای با تنها یک پرسش میان تمام دانشجویان کشور توزیع کرد و از آن‌ها پرسید آیا حاضرند با کسی که پیش از این یک یا چند بار ازدواج موقت را تجربه کرده است پیمان زناشویی ببندند؟!

چند همسری شیوه‌ای از زیست اجتماعی است که حتی پیش از اسلام در ایران رایج بوده است اما پس از ظهور اسلام با مطرح شدن «متعه» یا عقد موقت سمت و سوی دیگری یافته است.

صیغه موقت به طور سنتی در ایران به گروه‌های ویژه‌ای از مردم اختصاص داشته است. به طور مثال همیشه زنان بیوه‌ای که تحت فشار مشکلات اقتصادی و اجتماعی بوده‌اند بیشترین زنان علاقمند به ازدواج موقت را تشکیل داده‌اند؛ از طرف دیگر مردانی با تمکن مالی، به قصد دستگیری از این زنان بیوه و یا کام جویی، داوطلب پیوند موقت بوده‌اند. 

به نظر می‌رسد پس از انقلاب اسلامی و با افزایش حساسیت‌های مردم و مسئولان نظام به مسئله ارتباط دختران و پسران، ازدواج موقت تبدیل به یکی از پیش زمینه‌های ازدواج دائم شد، به این صورت که زوج در مدت نامزدی تن به این نوع از ازدواج می‌دادند تا از شکسته شدن حریم‌ها جلوگیری شود. 

غرایز جنسی یکی از اساسی‌ترین و غیر قابل کنترل‌ترین احساسات جامعه جوان ما است. سیاست گزاران فرهنگی به این مهم واقف هستند و به همین دلیل سال‌هاست بر سر چگونگی برخورد با این نیاز چالش‌های اساسی میان آن‌ها وجود دارد. عده‌ای راه جلوگیری از مفاسد اخلاقی در شرایط بد اقتصادی را ازدواج موقت می‌دانند و دیگران معتقدند که اولویت با فراهم کردن زمینه‌های تشکیل خانواده است.

رشد فزاینده وب سایت‌های مروج ازدواج موقت

در این میان شاید افزایش ارتباط مردم با دنیای مجازی موجب ایجاد موجی از وب سایت‌های ازدواج موقت در محیط اینترنت شده است.
البته تأسیس سایت‌هایی با کارکرد ازدواج محدود به کشور ما نیست و در بسیاری از کشور‌ها به دلیل تغییر جنس روابط و اقتضای جامعه، پایگاه‌هایی برای معرفی افراد به یکدیگر راه اندازی شده است. این پدیده بدون شک ناشی از تنهایی انسان‌ها و کاهش توانایی برقراری روابط دوستانه و عاطفی در دنیای بیرون است. 

تشکیل خانواده به تصریح دین مبین اسلام، بهترین راه حل برای پیشگری از مخاطرات است اما ازدواج موقت یعنی کامجویی بدون ایجاد تعهد و تأهل! 

اگر اظهار نظر قطعی در این مورد را به عهده کار‌شناسان مذهبی بگذاریم و تنها نیاز و اضطرار جامعه را در نظر گیریم باز به نظر می‌رسد آنچه امروز به عنوان «پایگاه‌های اینترنتی ازدواج موقت» در جامعه رایج شده است، نیاز به آسیب‌شناسی دقیق و عمیق دارد. زیرا «عدم تعهد» جوان‌ها به رابطه می‌تواند در کوتاه مدت به چالشی بزرگ در سطح روابط عاطفی و حتی حقوقی تبدیل شود.

گروه هدف مروجان ازدواج موفقت چه کسانی هستند؟

امروز دیگر نه موضوع زنان بیوه و مردان متمول مطرح است و نه روابط شرعی در دوره نامزدی. بلکه گروه هدف ازدواج موقت جوانانی هستند که آن قدر بالغ هستند که بدون نظارت والدین و مستقیم با این موضوع رو به رو شوند. از طرفی هم هیجانات آن‌ها ممکن است اجازه تصمیم گیری درست را از ایشان سلب کند. 

برای بررسی جوانب این موضوع پیش از هر چیز لازم است نگاهی به نحوه همسریابی در این سایت‌های دارای مجوز بیاندازیم. اساس کار بر این است که هر داوطلب در یکی از این سایت‌ها ثبت نام کرده و نام و مشخصات خود را برای ورود به پروسه همسر یابی در اختیار صاحبان سایت قرار می‌دهد. در برخی موارد هم سایت به صورت یک شبکه اجتماعی اداره می‌شود. 

یعنی زنان و مردان در آن با یک دیگر آشنا شده و از معیارهای هم مطلع می‌شوند. البته ممکن است اطلاق شبکه اجتماعی و دوست یابی از نظر صاحبان چنین سایت‌هایی توهین آمیز به حساب بیاید، اما کپی برداری یکی از همین سایت‌ها از گرافیک صفحه نخست شبکه اجتماعی «فیس بوک» برای هر بیننده‌ای شک بر انگیز است. 

سپس هر داوطلب با توجه به معیارهای مورد نظر با گزینه‌هایی روبه رو می‌شود. متاسفانه آنچه بعد از این مرحله پیش می‌آید تقریبا بر همه پوشیده است. زیرا در چنین پایگاه‌هایی همواره تأکید می‌شود که مسئولیت انتخاب به عهده خود کاربران است. البته در مواردی دفا‌تر ازدواج خاصی معرفی می‌شود و یا هشدار داده می‌شود که در صورت تخلف از قوانین جمهوری اسلامی، اطلاعات کاربران در اختیار مراجع قضایی قرار خواهد گرفت. 

نکته دیگری که در وب سایت‌های ازدواج موقت به چشم می‌آید تأکید بر فتاوی مذهبی در این مورد است. این صفحه‌ها که عموما بدون در نظر گرفتن تمامی ابعاد نظارت فقهی و همچنین نظرات منفی و بررسی ابعاد مختلف اجتماعی نوشته می‌شوند به هیچ وجه نمی‌توانند پاسخگوی یک مراجعه کننده دقیق و منتقد باشند. احکام مطرح شده در این صفحات عموما ایجابی است.

مروجان ازدواج موقت به چه ابهاماتی پاسخ نمی‌دهند؟

به عنوان مثال مسأله اجازه گرفتن دختر باکره از پدر برای جاری شدن صیغه عقد موقت همواره همراه با تساهل مطرح می‌شود که این نتیجه‌ای جز وسوسه دختران جوان به پنهان کاری از خانواده را در پی نخواهد داشت. این موضوع کوچکی نیست و بی‌توجهی به آن می‌تواند آسیب‌های فراوانی برای جامعه به وجود آورد. موضوع این است که برخی از این سایت‌ها به صورت غیر علنی سعی در ترویج روش صیغه خوانی دو نفره را دارند. آن‌ها به هیچ وجه مسولیتی در مقابل آنچه بعد از قرار آشنایی پیش می‌آید ندارند. بنابراین منصفانه این است که حال دختر تازه جوانی را تصور کنیم که به تنهایی و بدون حضور شاهد تن به جاری شدن صیغه داده است و پس از افشای رازش هیچ راهی برای اثبات پاکیزگی خود ندارد.

پیشنهاد توزیع پرسش نامه‌ای تک سوالی!

از طرف دیگر گمان می‌رود همه پرسی از جوان‌ها درباره این موضوع نتیجه‌ای متفاوت از آنچه تبلیغ می‌شود داشته باشد. می‌توان پرسشنامه‌ای با تنها یک پرسش میان تمام دانشجویان کشور توزیع کرد و از آن‌ها پرسید آیا حاضرند با کسی که پیش از این یک یا چند بار ازدواج موقت را تجربه کرده است پیمان زناشویی ببندند؟! 

بی‌گمان اینجا ایران است و بافت سنتی و مذهبی جامعه این اجازه را به هر جوانی می‌دهد که به دنبال گزینه‌ای برای ازدواج باشد که کمترین تجربه جنسی چه رسمی و چه غیر رسمی را داشته باشد. آیا با این حساب ممکن است کسی مدعی شود رواج ازدواج موقت میان دختران و پسران کم سن و سال و باکره می‌تواند به استحکام خانواده کمک کند؟ 

ازدواج موقت افراد بزرگسال و با تجربه در جامعه ایران همواره کارکرد خاص خود را داشته است. آنچه از دین اسلام بر می‌آید این موضوع کاملا مشروع است اما رویکرد ازدواج موقت متاسفانه در حال چرخش به سمت جوانان در سنین پایین است. حال این سوال مطرح می‌شود که چرا توانایی جوان‌هایی که پر از انرژی و نشاط برای تشکیل خانواده سالم و مستحکم هستند باید به سمت ازدواج وقت منحرف شود. آن هم ازدواجی که به هیچ وجه زیر نظر خانواده نیست و نوعی بی‌قانونی و لجام گسیختگی در آن هر کسی را درباره تبعات آن به وحشت می‌اندازد. 

جوانی که پر از انرژی برای ارضای غریزه خود است برای یافتن پاسخ پرسش‌هایش به محیط مجازی پناه می‌برد. متاسفانه شاهد آن هستیم که این محیط جوانان اخلاقگرا را نیز به سوی تسلیم در برابر غریزه ولو به صورت شرعی و قانونی سوق می‌دهد. فردی که با دلایل نه چندان محکم عرفی و شرعی در مدت کوتاهی توجیه می‌شود که بدون صرف زمان و انرژی زیاد می‌تواند هم دین خود را حفظ کند و هم به کامجویی بپردازد؛ آیا با چنین جوانی نباید کمی هم از تقوا سخن گفت؟ 

ناگفته پیداست که ترویج شیوه همسر یابی اینترنتی آن هم با هدف متعه، به ضرورت شرایط نا‌به سامان اقتصادی به وجود آمده است. آیا زمان آن فرا نرسیده است که به جای پاک کردن صورت مسأله و یا ارائه راه حل‌های انحرافی همه برای حل کردن مشکل پیش قدم شوند؟